Organy Kościoła Ewangelicko-Augspurskiego Świętej Trójcy w Lublinie
Istniejący nstrument zbudowany został przez renomowaną, niemiecką firmę E.F Walcker & Co. z Ludwigsburga w roku 1912 jako opus 1705. Posiada wolnostojący stół gry, wiatrownice stożkowe dla sekcji manuałów oraz membranową dla głosu SUBBAS 16’, trakturę gry i rejestracji pneumatyczną. System powietrzny to dwa miechy magazynowe (główny, z podawaczem klinowym, o wym. 240/140 cm. oraz dla man. II- go o wym. 110/90 cm.) umieszczone wewnątrz szafy organowej, zasilane obecnie dmuchawą elektryczną lub opcjonalnie poprzez kalikowanie. Instrument posiada jedenaście głosów realnych oraz dwa transmitowane, w estetyce brzmieniowej ściśle nawiązującej do epoki romantyzmu, rozdysponowanych na dwa manuały i pedał.
Dyspozycja
Manuał I
PRINZIPAL 8’
SALICIONAL 8’
GEDECKT 8’
OKTAVE 4’
MIXTUR 3 F
Manuał II
VIOLON CELLO 8’
AEOLINE 8’
VOIX CELESTE 8’
KONZERT FLÖTE 8’
FLAUTO TRAVERSO 4’
Pedał
SUBBAS 16’
CELLO 8’*
FLÖTEN BASS 8’*
(*) – głosy transmitowane z MII
POŁĄCZENIA : II-I, I- PED, II-PED, SUP II-I, SUB II-I
REJESTRY ZBIORCZE : P, MF, T
INNE: AP, WK, Żaluzja M II, Tremolo M II
Historia była łaskawa dla tego instrumentu, ponieważ uchował się on od strat, jakie często w wielu organach powodowały zawieruchy wojenne (w tym przypadku dwie wojny światowe!) , modna w latach 60 –tych i 70-tych XX w. moda na „barokizowanie” instrumentów romantycznych oraz działalność pseudo organmistrzów a także osób przypadkowych, zupełnie nieprzygotowanych do prac w instrumencie. Niewiele wiadomo o tym, jak służył ten instrument przez dziesiątki lat istnienia, czy był naprawiany i przez kogo, aż do roku 1988. W tym to roku instrument przeszedł naprawę przeprowadzoną przez znaną niemiecką firmę organmistrzowską Oberlingen. Aż do momentu demontażu miecha głównego podczas remontu generalnego w 2011 roku, niewiele było wiadomo o tym kto i dokładnie kiedy wykonał tą naprawę (osoby związane z parafią wspominały jedynie na kogoś z Niemiec w końcu lat 80 –tych). Po otwarciu miecha głównego odnaleziono wpis dotyczący tejże naprawy – nazwę firmy, nazwiska osób wykonujących prace oraz datę. W związku z tym nawiązana została korespondencja z firmą Oberlingen, z której można było dowiedzieć się o wielu szczegółach dotyczących stanu instrumentu, skali prac naprawczych oraz osób zaangażowanych ze strony parafii w organizację tego przedsięwzięcia (była to przede wszystkim p. Sylwia Irga). Według korespondencji, instrument przy oględzinach był nieczynny (1987). W roku 1988 przeprowadzono prace, które przywróciły instrument do użytku. Wymieniono wówczas dużą część mieszków, naprawiono elementy pneumatyki stołu gry, zainstalowano nową dmuchawę, całość wyczyszczono i dokonano strojenia.
Przez kolejne 23 lata, służąc liturgii i sporadycznie koncertom, instrument przechodził jeszcze drobne naprawy, ale jego stan ulegał jednak stałemu, ogólnemu pogorszeniu – wymagał on po prostu remontu generalnego, jakiego od momentu wybudowania nigdy nie przeszedł.
Na remont taki parafia zdecydowała się w roku 2011, chcąc aby roku 2012 – czyli równo 100 lat od chwili wybudowania, był rokiem ponownego oddania odrestaurowanego instrumentu do pełni służby liturgiczno koncertowej. Zadanie przeprowadzenia remontu otrzymała firma organmistrzowska Krzysztofa Deszczaka z Lublina. Założeniem prac był przywrócenie instrumentowi pełni walorów techniczno- brzmieniowo – estetycznych, przy zachowaniu oryginalnych koncepcji firmy Walcker, jakie były zastosowane w tym instrumencie. Prace rozpoczęły się w lipcu 2011 roku od częściowego demontażu instrumentu. Następnie parafia przeprowadziła renowację wnęki, w której znajdują się organy. Równolegle trwały prace przy renowacji szafy organowej i prospektu. Szafa została oczyszczona, uzupełniona w kontekście ubytków i ponownie, jak to było oryginalnie, pokryta politurą szelakową. Prace stricte organmistrzowskie trwały zaś z przerwami do kwietnia 2012 roku. Z ważniejszych prac należy wymienić gruntowną renowację stołu gry (m. in. restauracja wszystkich elementów wnętrza, odnowienie szafki i ławy grającego, wymiana okładzin klawiatur manuałowych na nowe – kość wołowa i heban, rekonstrukcja klawiatury nożnej), renowację wiatrownic i elementów traktury, wymienionę na nowe mieszki klinowe tonowych i rejestrowych, wykonanie gruntownego remont miechów (podwykonawca – „Ars Organum – Adam Olejnik z Sulechowa), naprawę i konserwację wszystkich piszczałek (100% oryginalne!). Wszystkie elementy drewniane zostały gruntownie oczyszczone i zakonserwowane. Na koniec dokonano żmudnej korekty intonacji (zachowując oryginalną koncepcję) i strojenia.
Po prawie 10–cio miesięcznej przerwie organy zabrzmiały ponownie na święta wielkanocne roku 2012. Pierwszy koncert odbył się zaś 25-go maja 2012 r, kiedy to instrument pokazał swoje możliwości pod rękoma p. Marka Toporowskiego, któremu ze śpiewem i grą na ukraińskiej sopiłce towarzyszyła p. Anastasija Arbuzova.
Instrument ten jest obecnie jedynym oryginalnym, zachowanym w całości instrumentem firmy Walcker z lat przed I-szą Wojną Światową na terenie lubelszczyzny. Jego ogromnym atutem jest fakt wyjątkowości w kwestii istnienia oryginalnie zbudowanego instrumentu tej firmy na tym terenie jak też fakt, iż instrument nie przeszedł szczęśliwie żadnych zmian w strukturze techniczno – brzmieniowej, zachowując tym samym wszelkie walory prawdziwego instrumentu romantycznego kręgu niemieckiego.
Organy te są swoistym pomnikiem idei romantyzmu w budownictwie organowym początku XX w. wyrażającej się założeniami myśli technicznej i sposobem realizacji założeń brzmieniowych f- my Walcker.
fot. Krzysztof Deszczak
